27.10.13

So einfalt, so rætt og so skilagott

Allur fiskiflotin hevur siglt við undirskoti alla mína tíð – hvussu skulu vit trúgva at man kann toga eina hálva miljard burtur úr flotanum, uttan at alt fer á heysin?”
Soleiðis er vanliga (og skilliga) undrandi viðmerkingin, tá søla av fiskidøgum og fiskikvotum kemur upp á tal.
Men fyri tað fyrsta er tað slett ikki rætt. Tað hevur altíð verið ein fittur partur av flotanum, sum hevur havt avlop sína tíð – uppsjóvarflotin, rækjuflotin, toskatrolararnir eystanfyri osfr. Og einaferð tjentu trolararnir pengar undir Føroyum. Línuskipini hava havt síni ár eisini.
Men tað er annars rætt – flotin sum heild hevur ikki havt nakað at reypa av sum vinnugrein í samfelagsligum høpi.
Og høvuðsorsøkin er nettupp tann politiska skipan, vit hava valt at reka fiskiskap undir.
Fyri at gera eina fløkta søgu styttri, so er skipanin tann, at tað eru git og útrokningar í fyrisitingini, frígging til fiskimálaráðharran og dysturin millum veiðihættirnar, sum avger hvussu nógv skip og hvussu nógvar manningar troyta føroysku grunnarnar og tey føroysku rættindi, sum eru á fremmandum leiðum.
Og hetta slær konsekvent feil!

24.10.13

Síggja ikki grasið grógva

Er tað prosenttalið av kvinnum, sum er avgerandi fyri gongdina í fólkatalinum? Hvussu ber tað til at tað verða færri kvinnur í Føroyum, um tað ikki rýma fleiri kvinnur enn menn? Fáa føroyskar kvinnur ikki flest børn í Evropa? Jamen, hvat er so problemið? Slíkir spurningar flúgva runt manna millum í orðaskiftinum um framtíð Føroya. Tí havi eg skrivað hendan stubban.
Menniskjan hevur arvað sínar sansir frá forfedrunum, alt eftir tí umhvørvi teir livdu í. Tiltikið er, at menniskja dugir væl frá nátturunnar hond at telja goymsluna, rúgvuna, talið. Men vit hava ikki eins sjálvsøgd evni til at gáa eftir hvussu long tíð gongur til goymslan er tóm, hóast vit fáa upplýst hvussu nógv fer burtur av goymsluni og hvussu nógv leggst aftrat goymsluni.
Til tess krevst meira enn tev og sansir. Til tess krevjast vitan og vísindi.
Tað er púra eyðsýnt, at tað er ikki bara politiski myndugleikin, sum ikki tykist skilja hvussu álvarslig støðan er, fólkatalinum viðvíkjandi og tessvegna framíðar tilverugrundarlag komandi tíðir. Sannleikin er at fjøldin av fólki skilir ikki álvaran í málinum, tí at dynamiskar hendingar eru øgiliga fløktar hjá menniskjum at skilja. Vit eru snøgt sagt ikki útgjørd frá náttúrunnar hond til at skilja dynamikk, og tað serstakliga tá hann ikki er einfaldur og linjurættur.
Her eru trý dømi.

8.10.13

Fór tú til arbeiðis í morgun?


Búskaparráðið staðfesti í frágreiðing síni í heyst, at búskapurin ”er í einum lágkonjunkturi við lítlum búskaparvøxtri”. Tað var heldur varisliga orðað og eg skal gera eina roynd at lýsa hvussu illa stendur til.
Besta barometrið upp á kreppuna er eftir mínum tykki talið av arbeiðsfólki. Tað, sum spyrjast skal er: hvussu nógv fólk fara frá húsum um morgunin til arbeiðis. Tí grundleggjandi búskaparlig barometurtalið, bruttotjóðarúrtøkan, fylgist í roynd og veru rættuliga tætt talinum av arbeiðsfólki. Í hvussu so er um áramálið er stutt, sum vit líta at.