Eg ein stóran og Føroyar ein lítlan

Bæði í íslendskum og føroyskum vinnupolitikki eru veiðirættindini latin úrvaldum ókeypis at hava, hóast ávísur lógartekniskur munur er á hvussu væl tryggjað privati frammíhjárætturin er. Í hvørgum landinum er fræls atkoma til at reka fiskiveiði, og nýkomnar fyritøkur mugu keypa sær rættindini frá teimum, sum hava tey í hendi. Ríkið hevur tryggjað teimum úrvaldu frammíhjárætt (exclusive rights) og átikið sær at verja tann rættin móti øllum øðrum borgarum.

Trýstið frá almenninginum at fáa lut í úrtøkuni av náttúrutilfeinginum (tað veri seg alifirðir ella fiskastovnar) hevur verið so frægt óvikandi og avgjørt, at stjórnarvaldið hevur kortini kennt seg noytt at leggja ikki heilt einkisverd gjøld á úrtøkuna í vinnunum, sum troyta náttúrutilfeingi undir almennum ræði. Gjøldini eru kortini øgiliga lítil í mun til marknaðarvirðið á exklusivu rættindunum.

Tað tykist kortini sum taka føroyskir myndugleikar eitt vet størri part av framleiðsluvirðinum hjá fiskiveiðifyritøkunum í veiðigjaldi* enn íslendskir myndugleikar taka. Í hvørgum føri er gjaldið nevnivert til støddar – í miðal árini 2012 til 2021 vóru tey 7,2 prosent av framleiðsluvirðinum** í Føroyum og 4,9 prosent í Íslandi.

Ikki fullan prís, men ein "rímiligan" penga

Lazarus tráar eftir molunum frá borðinum hjá ríka manninum

”Ein munandi, men rı́miligur partur av tı́ serstaka vinninginum – tilfeingisrentuni – sum vinnulig serrættindi kunnu hava við sær, falla til landið. ” Soleiðis skriva samgonguflokkarnir í semjuskjalinum, sum vísa skal kósina komandi fýra árini.

Tað vil siga at alifeløgini og reiðaríini skulu gjalda ein ”rímiligan” part av tí marknaðarvirði, sum Føroya fólk kundu havt fingið fyri vinnuliga atgongd til náttúruogn sína. Ikki fullan prís, men ein rímiligan penga.

Hvussu fáa vit at vita hvat ið hendan samgongan meinar við rímiligheit í gjaldi fyri tilfeingi? Vell, vit kunnu í hvussu er staðfesta at sama CEF samgonga – tann frá 2015-2018 – gav Føroya fólki minni part av avlopinum hjá bæði uppsjóvarvinnuni og alivinnuni, enn júst uppsagda borgarliga samgongan. Tey árini fyrra sonevnda liberala samgongan ráddi, komu 26 prosent av avlopinum inn í Landskassan. Tey tvey higartil uppgjørdu árini sum seinna konservativa samgongan sat, komu 40 prosent av avlopinum inn í felagskassan.

Bárður, Jørgin og Jenis góvu snøgt sagt Føroya fólki meira av tilfeingisrentuni enn Axel, Høgni og Poul. Gita mær so hvussu so fer at vera við CEF hesu ferð, nú tey lova rímiligan part.