9.12.17

Ein flís av veldisstavinum

. . . ella ein bugla í brynjuna - tað var alt
Hvat var tað sum hendi í Tinginum fríggjadagin áttanda desembur 2017 ?

Ikki tað stóra. Mestsum alt er, sum tað áður var. Ein lítil flís varð telgd av veldisstavinum hjá stóru reiðaríunum, tað var alt. Ein bugla í brynjuna.

Í tøkum tíma samtykti Løgtingið nýggjar reglur fyri vinnuligan fiskiskap, sum fyrisitingin skal vera liðug at seta í verk nýggjársdag.

Bæði avlagda lógin um vinnuligan fiskiskap og nýggja lógin um sjófeingi, eru so umfatandi og fløktar, at ilt er at siga stutt og neyvt hvørjar broytingarnar vóru. Men til ber kanska at siga hvat lógarbroytingin sum heild merkir.

Tvær smávegis broytingar tykjast vera gjørdar. 

19.9.17

Somu vælferð fyri hálvan skatt


Tú, sum í dag skalt av við 12 túsund krónur í skatti um mánaðan – veitst tú av, at um rætt var atborið átti tú bara at goldið einar 6 túsund krónur í skatti?

Føroyingar sum heild gjalda um leið tvífalt so nógvan skatt, sum neyðugt er at gjalda, fyri at halda almennu vælferðartilboðini, sum tey nú eru. Tí so nógv kosta tey ikki, at tú skalt gjalda nærum hálva løn í skatti.

Tí um leið helvtin av tínum skatti fer í dag til at gjalda fyri at økja um inntøkurnar hjá teimum allarríkastu eigarunum í fiskivinnuni og í alivinnuni. Og teir eru ikki eingang føroyingar allir – so langt burtur ífrá.

Er biti, tvær ferðir givin, ikki tvífalt søtur?

Tá Løgtingið nú um skamma stund fer at samtykkja aðra lóggávu um vinnuliga atgongd til fiskiskap, fara 50 túsund krónur úr hvørjum húski til stórreiðararnar, sum fara at fáa mest burtur úr nýggju skipanini.

Um leið ein miljard fer úr okkara felagskassa og í lummarnar á sama úrvalsliði, sum frammanundan fekk somu gávu frá undanfarnum landsstýri. Um leið ein triðingur av øllum inntøkuskattum hjá húskjum landsins verður brúktur til hesa útreiðslu.

Tóðveldi, Javnaður og Framsókn høvdu møguleikan at býta hetta “so javnt millum føroyingar allar”, men teir valdu tíverri at býta annarleiðis – til ríkasti borgarar landsins. 


Virðini skuldu heldur verið latin sum kekkur til hvørt húskið í landinum upp á 50 túsund krónur um árið. Hvørt ár.

25.8.17

Ogn Føroya fólks í stjórnarskipanina


Áðrenn evstamark á Bartalsmennu sendu vit báðir, Jóannes Jacobsen, Landsstýrinum uppskot til broytingar í lóg um stjórnarskipan Føroya.

Fremstu ørindi okkara eru hesi:

  • At munur er á landsogn og tjóðarogn
  • At øllum skal tryggjast javnbjóðis rættur til vinnuliga nýtslu av tilfeingi tjóðarinnar
  • At myndugleikarnir undir øllum umstøðum skulu taka fult marknaðargrundað gjald fyri vinnulig rættindi burtur av náttúrutilfeingi tjóðarinnar
Skivið er soljóðandi:

3.8.17

Broytingarsinnað hóast siðbundin


Hóast føroyingar sum heild tykjast halda fast um siðaarvin: at fiskivinnan er hjartatátturin í samfelag okkara. so tykjast teir samstundis sinnaðir at broyta vinnuligu treytirnar hjá reiðarafyritøkunum.

Vit taka ábyrgdina av okkara egnu nútímans samfelagsviðurskiftum hóast vit ikki kvetta allan trúskap móti gomlum virðum. 

Í eini spurnarkanning við árslok 2014 hildu heilir fýra av hvørjum fimm føroyingum (millum 78 og 84 prosent) at tað er fiskivinnan, sum skapar inntøkurnar í landinum. Um leið eins nógv (millum 77 og 82 prosent) hildu eisini at tað er fiskivinnan sum ber búskapin uppi og fær samfelagshjólini at mala. Sløk helvtin av veljarafjøldini (millum 45 og 53 prosent) helt eisini at útflutningur hevur størri týdning enn annað vinnuligt virksemi.

Næstan triði hvør veljari helt at fiskivinnan skal hava lagaligari treytir at virka undir enn aðrar vinnur, meðan sløk helvtin (millum 41 og 49 prosent) helt ikki at fiskivinnan skuldi hava lagaligari treytir.

19.7.17

Hvat vigar meira – eitt kilo av fjøður ella eitt kilo av blýggi?

Útvarpið hevur júst havt sending um búskaparliga týdningin av havinum og fiskinum, og har var ikki ov lítið gjørt av.
Fiskivinnan og alivinnan eru útflutningsvinnurnar burturav, tað skerst ikki burtur.
Men tær skapa tó ikki annað enn sína egnu løn og sítt egna avlop til reiðaríið ella fyritøkuna. Akkurát sum allar aðrar vinnur.
Fiskivinna og alivinna hava haraftrat tann serliga týdning fyri landsbúskapin at tær tjena útlendskt gjaldoyra. Útflyta vit ikki ríkiligt av fiskavørum, fáa vit ikki fremmant gjaldoyra til at keypa teldur, tomatir og tuflir fyri.

27.5.17

Tað gongur øgiliga væl í Føroyum

Tað gongur væl í Føroyum í dag. Búskaparvøkstur á 7-8%”. 

Soleiðis skrivaði fíggjarmálaráðið í septembur 2016, og Búskaparráðið skrivaði um vøxturin í BTÚ, men vavdi orðið búskaparvøxtur so ofta uppí, at nú skriva bæði danskir og norskir miðlar um ”forbrugsfest”, ”tæt på kogepunktet”, ”nordens superøkonomi". 

Norsk tíðindastova skrivar eisini at ”I 2015 var BNP per innbygger høyere på Færøyene enn i Danmark, blant annet på grunn av rammetilskudd fra Danmark”.


15.2.17

Íslendska grundlógin - fólkaræðislig crowdsourcing

Í 2008 misti Íslendska fólkið púrasta álitið á øllum politiskum, løgligum, embætisligum og fíggjarligum stýrisvaldi í landinum, og skjótt varð greitt at uppgerðin fór at enda í upprudding í skipanarligu viðurskiftum landsins.

Í 2009 samtykti Íslendska Altingið at framferðin móti nýggju grundlógini skuldi í trimum stigum fara soleiðis fram, at (a) setast skuldi ein Tjóðfundur, (b) tilnevnast skuldi ein Grundlógarnevnd, og at (c) haldast skuldi val til Grundlógarráð.

Vert er her at leggja sær í geyma, at Altingið sjálvt samtykti at bæði fólkaræðisliga politiska valdið, Altingið sjálvt, Íslendska stjórnin og hennara embætisverk (útinnandi valdið) og dómsvaldið, skuldu ikki vera tengd at tilgerðini av grundlóg landsins.

Nettupp tí at grundlógin skal vera sjálvstøðugi grundvøllurin, sum sjálvt fólkaræði stendur á, og sum millum annað skal leggja bond á tey valdsamboð, sum í grundlógini verða staðfest.

14.2.17

Stjórnarskipanin - hjá hvørjum ?


Stjórnarskipan Føroya skal leggjast til fólkaatkvøðu flaggdagin næsta ár.

Stjórnarskipanin hjá hvørjum?

Hjá hvørjum mannsbarni í Føroyum?

Og hjá hvørjari armari sál, sum her skal búgva komandi øldir?

Men sig mær – hvussu skulu hesi neyðars fólk taka støðu til eina heila stjórnarskrá, sum tey onki hava havt við at gera?

Eitt verk sum embætisverk og politikarar hava bølt omanyvir í nærum tjúgu ár. Av berum klandri og kaldari øvund.

Men eftir mínum tykki er tað einki minni enn ódemokratisk kvettroynd at biðja fólkið taka støðu til eitt so umfatandi lógarverk. Sum tey ikki eiga lut ella deil í, og ongantíð hava sæð!

9.2.17

Niðurskolað vælferð



Onki annað mentað og framkomið land tveitir 10% av síni vælferð burtur í ónyttu. Tað gera bara ómentað og tilafturskomin lond, um tey ikki longu eru eyðrænd.

Men so gera vit – í Føroyum.

Heldur enn olju niðanjarðar, eiga vit fisk í sjónum. Olja tømist, men tað ger fiskur ikki.

Men heldur enn at gera sum Noreg, at taka hetta sjáldsama virðið til høldar, og teljast millum ríkastu lond heimsins, lata vit alt hetta virðið fara fyri skeyti.

Náttúruvirði okkara í fiskirættindum, er eins stórt og norska náttúruvirði í oljurættindum. Hvørt einasta ár.

Hetta er búskaparfrøðilig sannroynd.

Men higartil hevur tað eydnast pengamonnum og politikarum at fjala hendan sannleikan í meira enn 20 ár.

17.1.17

Blinda eygað á tjóðini


At fáa fisk upp úr sjónum er í flestu førum einføld uppgáva, sum kortini krevur rímiliga stórar íløgur og væl vant fólk. Nøkur granskingaruppgáva er tað so ikki. Vit droymdu einaferð um at vit skuldu sita hendur í favn og tjena pengar upp á at stór útlendsk oljufeløg pumpaðu olju úr undirgrundini, tí vit skuldu fáa gyltar krónur fyri hvønn litur, sum rann burtur úr hesum ótespiliga knossi hjá privatum fyritøkum.

Soleiðis skulu vit eisini hugsa um fiskivinnu. Fiskivinna og oljuvinna eru í hasum høpi púra eins.

Ongin spurdi um legitimitetin í oljuvinnuni. Ongin spyr um legitimitetin í byggivinnuni. Men nú vilja menn tosa um legitimitetin í fiskivinnuni.